जल उपचार उद्योगात सक्रिय कार्बन.

सक्रिय कार्बनची अद्वितीय, सच्छिद्र रचना आणि विस्तीर्ण पृष्ठभागाचे क्षेत्रफळ, आकर्षण शक्तींसह एकत्रित, सक्रिय कार्बनला त्याच्या पृष्ठभागावर विविध प्रकारची सामग्री कॅप्चर आणि धरून ठेवण्यास अनुमती देते.सक्रिय कार्बन अनेक प्रकारांमध्ये आणि प्रकारांमध्ये येतो.कार्बन सक्रिय करण्यासाठी आणि अत्यंत सच्छिद्र पृष्ठभागाची रचना तयार करण्यासाठी उच्च तापमानाच्या वातावरणात (जसे की रोटरी भट्टी[5]) कार्बनयुक्त पदार्थ, बहुतेकदा कोळसा, लाकूड किंवा नारळाच्या भुसावर प्रक्रिया करून ते तयार केले जाते.

सक्रिय कार्बन जल उपचार उद्योगात सर्वाधिक वापरल्या जाणार्‍या उत्पादनांपैकी एक आहे.हे पृष्ठभागाच्या मोठ्या क्षेत्रासह अत्यंत सच्छिद्र आहे, ज्यामुळे ते एक कार्यक्षम शोषक सामग्री बनते.सक्रिय कार्बन सच्छिद्र कार्बन सामग्रीच्या गटाशी संबंधित आहे ज्यात उच्च शोषण क्षमता आणि पुन: सक्रिय करण्याची क्षमता आहे.एसी तयार करण्यासाठी अनेक पदार्थांचा बेस मटेरियल म्हणून वापर केला जातो.जलशुद्धीकरणामध्ये वापरल्या जाणार्‍या सर्वात सामान्य म्हणजे नारळाचे कवच, लाकूड, अँथ्रासाइट कोळसा आणि पीट.

सक्रिय कार्बनचे विविध प्रकार अस्तित्त्वात आहेत, प्रत्येकामध्ये भिन्न भौतिक वैशिष्ट्ये आहेत जी विशिष्ट अनुप्रयोगांसाठी आदर्शपणे अनुकूल करतात.यामुळे, उत्पादक सक्रिय कार्बन उत्पादनांची विस्तृत श्रेणी देतात.ऍप्लिकेशनवर अवलंबून, सक्रिय कार्बन चूर्ण, दाणेदार, बाहेर काढलेले किंवा अगदी द्रव स्वरूपात वापरले जाऊ शकते.हे एकट्याने वापरले जाऊ शकते किंवा यूव्ही निर्जंतुकीकरण सारख्या विविध तंत्रज्ञानासह एकत्रित केले जाऊ शकते.जल उपचार प्रणालींमध्ये सामान्यत: ग्रॅन्युलर किंवा पावडर सक्रिय कार्बन वापरला जातो, ज्यामध्ये बिटुमिनस कोळशापासून ग्रॅन्युलर ऍक्टिव्हेटेड कार्बन (जीएसी) हा सर्वात सामान्यपणे वापरला जाणारा प्रकार आहे.नारळाचे कवच हे पाणी गाळण्याची प्रक्रिया करण्यासाठी सक्रिय कार्बनचे सर्वोत्तम प्रकार म्हणून उदयास आले आहे.नारळाच्या कवचावर आधारित सक्रिय कार्बन सूक्ष्म छिद्र असतात.ही लहान छिद्रे पिण्याच्या पाण्यातील दूषित रेणूंच्या आकाराशी जुळतात आणि त्यामुळे त्यांना पकडण्यात खूप प्रभावी असतात.नारळ हे नूतनीकरण करण्यायोग्य स्त्रोत आहेत आणि ते वर्षभर सहज उपलब्ध आहेत.ते मोठ्या प्रमाणात वाढतात आणि बर्याच काळासाठी संरक्षित केले जाऊ शकतात.

पाण्यात दूषित घटक असू शकतात जे आरोग्य आणि जीवनाच्या गुणवत्तेवर परिणाम करू शकतात.मानवी वापरासाठी अभिप्रेत असलेले पाणी जीवांपासून आणि आरोग्यासाठी घातक असलेल्या रासायनिक पदार्थांच्या एकाग्रतेपासून मुक्त असले पाहिजे.आपण रोज जे पाणी पितो ते कोणत्याही प्रदूषणापासून मुक्त असले पाहिजे.पिण्याच्या पाण्याचे दोन प्रकार आहेत: शुद्ध पाणी आणि सुरक्षित पाणी.या दोन प्रकारच्या पिण्याच्या पाण्यातील फरक ओळखणे महत्त्वाचे आहे.

निरुपद्रवी असो वा नसो, बाहेरील पदार्थांपासून मुक्त असलेले पाणी अशी शुद्ध पाण्याची व्याख्या केली जाऊ शकते.तथापि, व्यावहारिक दृष्टिकोनातून, सध्याच्या अत्याधुनिक उपकरणांसहही शुद्ध पाणी तयार करणे कठीण आहे.दुसरीकडे, सुरक्षित पाणी हे पाणी आहे ज्याचे अनिष्ट किंवा प्रतिकूल परिणाम होण्याची शक्यता नाही.सुरक्षित पाण्यात काही दूषित घटक असू शकतात परंतु हे दूषित पदार्थ मानवांमध्ये कोणतेही धोके किंवा प्रतिकूल आरोग्यावर परिणाम करणार नाहीत.दूषित पदार्थ स्वीकार्य श्रेणीत असले पाहिजेत.

उदाहरणार्थ, पाणी निर्जंतुक करण्यासाठी क्लोरीनेशन वापरले जाते.तथापि, ही प्रक्रिया तयार उत्पादनामध्ये ट्रायहोलोमेथेन्स (THMs) समाविष्ट करते.THM मुळे संभाव्य आरोग्य धोके निर्माण होतात.नॅशनल कॅन्सर इन्स्टिट्यूट (सेंट पॉल डिस्पॅच अँड पायोनियर प्रेस, 1987) च्या जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या अभ्यासानुसार, क्लोरीनयुक्त पाणी दीर्घकाळ पिण्याने मूत्राशयाचा कर्करोग होण्याचा धोका 80 टक्क्यांपर्यंत वाढतो.

जगाची लोकसंख्या जसजशी वाढत आहे आणि सुरक्षित पाण्याचा वापर करण्याची मागणी पूर्वीपेक्षा जास्त होत आहे, तसतशी जल उपचार सुविधा अधिक परिणामकारक होतील ही नजीकच्या भविष्यात मोठी चिंतेची बाब असेल.दुसरीकडे, रसायने आणि सूक्ष्मजीवांसारख्या दूषित घटकांमुळे घरांना होणारा पाणीपुरवठा अजूनही धोक्यात आहे.
सक्रिय कार्बन अनेक वर्षांपासून पिण्याचे पाणी शुद्ध करण्यासाठी पाणी फिल्टरिंग माध्यम म्हणून वापरले जात आहे.मोठ्या पृष्ठभागाच्या क्षेत्रफळामुळे आणि सच्छिद्रतेमुळे अशा संयुगे शोषण्याची उच्च क्षमता असल्यामुळे पाण्यातील दूषित घटक काढून टाकण्यासाठी याचा मोठ्या प्रमाणावर वापर केला जातो.सक्रिय कार्बनमध्ये पृष्ठभागाची वैविध्यपूर्ण वैशिष्ट्ये आणि छिद्र आकाराचे वितरण असते, अशी वैशिष्ट्ये जी पाण्यातील दूषित पदार्थांचे शोषण करण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.